-TUZ NEDİR? Eski çağlardan beri besin maddesi olarak kullanılantuz, çağımızda kimya sanayinin başlıca girdilerinden biri konumuna gelmiştir. Bilindiği gibi tuz kelimesi kimya dilinde çok geniş anlamda kullanılmaktadır. Burada bahsedeceğimiz tuz ise NaCI sembolü ile ifade edilen ve günlük hayatımızda üçbeyazlar (şeker, un, tuzgibi) olarak bilinen temel besin maddelerimizden bir tanesidir. Sofralarımızda,mutfaklarımızda hem gıda hem de tad veren bir katkı ve muhafaza maddesine verilmiş olan bu isim Orta Asya'dan atalarımızla birlikte gelmiştir. Anadolumuzda ismini tuz'dan alan Tuzla, Tuzlaca,Tuzhisar gibi yerleşim bölgeleri pek çoktur.Fransızların Sel, İtalyanların Sal, İngilizlerin Salt, Almanların Salz kelimeleri, esas itibarıyla tuz anlamına gelen Latince Sal kökünden gelmektedir.Türkçemizde kökü Latinceden gelme, tuzla ilgili birçok sözcükleri farkında olmadan kullanmaktayız.Latince Salsun salça olarak, tuzla çeşnilendirilmiş anlamına gelen Salcicius kelimesi Sosis olarak dilimize geçmiştir. Kullanmakta olduğumuz Salamura kelimesi Latince "Salmacidus" Sal veMuria kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiş olup tuzlu su anlamını taşımaktadır. Nihayet Salata kelimesinin tuzla ilişkisini burada belirtmekte yarar vardır. Tuz saf halde iken yaklaşık % 40 Sodyum, % 60 Klordan oluşur. Sertliği 25 olup, özgül.ağırlığı 2.1-235 gr/cm3 arasında değişir. Erime noktası 800.8°C, kaynama noktası ise 1412°C dır. Doğadan üretildiği şekliyle rengi gri, sarı, kırmızı hatta mavi ve yeşildir. Ancak saf halde iken tuz, renksizdir. -TUZ
DOĞADA NASIL BULUNUR?
DENİZ TUZU Ekonomik bir değer taşıyan tuz kaynakları katı ve sıvı olarak ikiye ayrılmaktadır. Tuz sıvı halde denizlerde, tuzlu gözlerde, tuzlu su kaynaklarında ve katı halde de kaya tuzu şeklinde bulunmaktadır.Bitmez ve tükenmez tuz kaynağı olan denizler dünyamızın en büyük tuz rezervlerini oluşturmaktadırlar.Denizlerdeki tuzluluk derecesi; denizlerin tatlı su alıp almadıklarına, coğrafik durumlarına ve iklim koşullarına göre değişik miktarlardadır. Örneğin tuz miktarı Baltık Denizinde i m 3 suda 17 kg iken, Kızıldenizde 45 kg'a kadar çıkmaktadır. KAYA TUZU Yeraltında az veya çok derinlerden katı halde elde edilen tuzlar kaya tuzu olarak tanımlanır. Kaya tuzu yatakları, jeolojik devirlerde denizlerin ya da kapalı iç havzaların buharlaşması sonucu oluşmaktadır.Değişik devirlerde ülkemizin bir çok yörelerinde buharlaşmalar ve bunlarla birlikte kaya tuzu yatakları oluşmuştur. Kaya tuzları deniz tuzlarının aksine kompozisyonlarına giren maddelerin oranları bakımından büyük değişiklikler gösterirler, özellikle saflık oranları her maden için ayrı ayrı olabileceği gibi aynı madenden alınan çeşitli numuneler de çok büyük farklılıklar gösterebilir.Kaya tuzlarındaki yabancı maddeler ve kil tuza değişik renkler verir. Genellikle gri, koyu gri, siyaha yakın kil renginde olan kaya tuzları, nadiren beyaz, şeffaf beyaz olarak bulunur. Tuz kristallerindeki boşluklar da bazen tuza mavi renk verir. Yurdumuzda kaya tuzu madenleri % 5 ile % 10 arasında şeffaf ve saf denecek derecede kaya tuzu kristalleri içermekle beraber, genellikle gri renkte olup bir kısmı da siyaha yakın renktedir GÖL TUZU Bu suların içerdiği NaCI oranı, tatlı suyun tuz tabakasıyla temas süresi ve şiddeti ile orantılı şekilde az veya çok olmaktadır.Tuz göllerinin bir kısmı eski deniz yatakları olabileceği gibi bazıları da geniş yer çöküntülerinde, civar bölgelerdeki kaya tuzlarından geçerek, bu çukurlarda toplanan tuzlu sulardan meydana gelirler.Bu göllerden bir çoğu yalnızca kış aylarında bir göl manzarası verirler. Yaz aylarında yüksek bir yoğunluk kazanan sular buharlaşarak, sanki deniz sularının toplama havuzları gibi bir tuz tavası haline gelirler. Bazılarında ise buharlaşan tuz tabakası üzerinde birkaç santimetrelik bir su tabakası kalır.Tuzlu su göllerine, tuzlu su kaynakları ve kuyularına hemen her ülkede rastlanmaktadır. Göllerden yurdumuzda Koçhisar Tuz Gölü en önemlilerinden bir tanesidir. Bu göllerden alınan tuz hemen hemen saf bir şekilde bulunur. Kuru numune ile yapılmış olan analiz sonuçları aşağıda verilmektedir. Kalsiyum Sülfat % 0.346 Sodyum Sülfat % 0.047 Magnezyum Sülfat % 99.280 Erimeyen Maddeler % 0.137 .,
SANAYİDE KULLANILAN TUZUN SANAYİ KOLLARINA GÖRE TÜKETİM YÜZDELERİ: Gıda Sanayii %7.23 Süt Ürünleri Sanayii %9.21 Yağ Sanayi: %1,91 Yem Sanayii %1,43 Et ve Balıkçılık %2,92 Bağırsakçılık %0,64 Deri Sanayii %9,36 Seramik ve Cam %0,19 Tekstil %7,76 Metalürji ve Emaye %3,97 Soğutmacılık %0.12 Kağıt Sanayii %5.54 Lastik ve Kauçuk %0.29 Deterjan ve Sabun %5.26 Kimya Sanayii %44,8 Diğer Sanayii %0.09 TUZUN KULLANIM ALANLARI:
İnsan gıdası olarak tuz talebi
• Gıda sanayisinde tuz talebi • Hayvan gıdası olarak tuz talebi • Dericilikte tuz talebi • Zeytincilikte tuz talebi • Süt ürünleri sanayisinde tuz talebi • Yağ sanayisinde tuz talebi • Et ve balık sanayisinde tuz talebi • Seramik ve cam sanayisinde tuz talebi • Yem sanayisinde tuz talebi • Metalürji ve emaye sanayinde tuz talebi • Soğutmacılıkta tuz talebi • Kağıt sanayinde tuz talebi • Lastik ve kauçuk sanayinde tuz talebi • Deterjan ve sabun sanayinde tuz talebi • Karayollarında tuz talebi • Patlayıcı ve piroteknik sanayinde tuz talebi • Hidrosülfit ve Optik parlatıcı sanayinde tuz talebi • Su arıtımında tuz talebi • Elektrolitik metodla kostik soda üretiminde tuz talebi • Kimya sanayinde tuz talebi • Tekstil sanayinde tuz talebi • Diğer sanayilerde tuz talebi